W obecnych czasach (globalizacja i szybki postęp technologiczny) coraz częściej bywa, że podstawą prowadzenia biznesu są wartości intelektualne – więc znaczenia nabiera umiejętność ich ochrony. Znajomość podstawowych zagadnień ochrony własności intelektualnej w praktyce, przekłada się na efektywniejszy transfer technologii z sektora nauki do biznesu. Wiele firm nie jest świadomych, iż nie muszą finansować pełnej ochrony z własnych funduszy, bowiem na ochronę własności intelektualnej możliwe jest pozyskanie środków z funduszy europejskich.
.
Pojęcie własności intelektualnej
Własność intelektualna jest wynikiem ludzkiej kreatywności i inwencji. Zgodnie z krajowym prawodawstwem, przez własność intelektualną rozumie się wszystko to, co powstało w drodze intelektualnego procesu i zostało ujęte w postaci materialnej (zapis, rysunek, szkic, przedmiot, plan, projekt, książka itp.). Własność intelektualna jest to więc zbiór praw będący wynikiem aktywności człowieka, zwłaszcza w dziedzinie literackiej, artystycznej, naukowej i przemysłowej. W Polsce najczęściej do praw własności intelektualnej zalicza się:
- patenty
- prawa ochronne obejmujące wzory przemysłowe, znaki towarowe (własność przemysłowa)
- prawa autorskie i prawa pokrewne.
Cechą wspólną wszystkich praw własności intelektualnej jest to, że dają właścicielowi/uprawnionemu możliwość zakazania innym pewnych czynności związanych z gospodarczą eksploatacją dóbr będących przedmiotem ochrony. Prawa własności intelektualnej są dla przedsiębiorcy narzędziem obrony.
Źródła prawa własności intelektualnej
Podstawowymi przepisami regulującymi prawo własności intelektualnej (z ang. IP) w Polsce są w szczególności:
- ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
- ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej
- ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
- ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych.
Poza przepisami prawa krajowego coraz większą rolę odgrywają źródła prawa międzynarodowego oraz prawo wspólnotowe, których omówienie można znaleźć m.in. na stronie Urzędu Patentowego RP. Chodzi tu szczególnie o te kwestie, które nie zostały wprost uregulowane w polskim prawie, ale w praktyce gospodarczej można na takie zapisy się powoływać, gdyż Polska ratyfikowała je i implementowała je do swojego wewnętrznego systemu prawnego, a tym samym są w naszym kraju obowiązującym prawem.
Prawa autorskie a prawa własności przemysłowej
Istnieją dwie kategorie własności intelektualnej:
- Prawo autorskie i prawa pokrewne, które obejmuje szeroki zakres utworów literackich i artystycznych, zapisanych, wykonanych oraz nagranych.
- Własność przemysłowa, która obejmuje wynalazki (patenty), znaki towarowe, wzory użytkowe i przemysłowe, oznaczenia geograficzne, a także topografie układów scalonych.
Podstawowym praktycznym wyróżnikiem – praw własności przemysłowej oraz praw autorskich i praw pokrewnych – jest sposób powstania prawa wyłącznego.
Prawa własności przemysłowej są udzielane przez uprawniony do tego organ (w Polsce jest to Urząd Patentowy RP). Prawa te podlegają wpisowi do odpowiedniego rejestru, a zakres ich zdefiniowany jest na podstawie dokumentacji przedłożonej urzędowi. Bez aktywności zainteresowanego prawo to nie może powstać. Niestety dla uzyskania ochrony w wielu państwach, konieczne jest prowadzenie jednoczesnych/następujących po sobie postępowań zgłoszeniowych w kilku krajach.
Prawa autorskie z kolei funkcjonują odmiennie. Do powstania prawa wyłącznego nie są wymagane żadne formalności, a prawo to powstaje w zasadzie we wszystkich krajach na świecie równolegle.
Zakres przedmiotowy prawa własności intelektualnej
- Prawo autorskie – ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego. Jest to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
- Prawo własności przemysłowej – rodzaj praw wyłącznych wynikających z narodowego, międzynarodowego lub regionalnego ustawodawstwa. Zgodnie z krajową ustawą prawo własności przemysłowej do jej zakresu przedmiotowego zaliczamy:
- Projekty wynalazcze, tj. wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografia układu scalonego, projekty racjonalizatorskie
- Znaki towarowe
- Oznaczenia geograficzne
Zakres podmiotowy prawa własności intelektualnej
- Prawo autorskie
Prawo autorskie przysługuje z reguły twórcy. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub, której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu. Autorowi zawsze przysługują autorskie prawa osobiste, które są niezbywalne, oraz z reguły także autorskie prawa majątkowe, które mogą być zbyte lub przeniesione na inną osobę; we wskazanych ustawą sytuacjach autorskie prawa majątkowe, od momentu ich powstania, mogą przysługiwać innej osobie niż twórca. Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem.
- Autor programu komputerowego
Programy komputerowe podlegają ochronie jak utwory literackie, z wyjątkami przewidzianymi w ustawie. Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej (podobnie jak wiele innych efektów pracy pracowników – zgodnie z kodeksem pracy).
- Wynalazca, twórca wzoru użytkowego, znaku towarowego, wzoru przemysłowego i topografii układu scalonego
Prawo do uzyskania patentu na wynalazek albo prawa ochronnego na wzór użytkowy, jak również prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przysługuje z reguły twórcy. Współtwórcom wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego uprawnienie do uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji przysługuje wspólnie. W razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy, prawo do uzyskania patentu przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu, chyba, że strony ustaliły inaczej.
- Twórca projektu racjonalizatorskiego
Twórca projektu racjonalizatorskiego przyjętego przez przedsiębiorcę do wykorzystania ma prawo do wynagrodzenia określonego w regulaminie obowiązującym w dniu zgłoszenia projektu, chyba że wydany później regulamin jest dla twórcy korzystniejszy. Ponadto przysługują mu uprawnienia o charakterze osobistym w postaci prawa do wymienienia go jako twórcy w dokumentach i publikacjach.
- Prawa pokrewne
Ustawa prawo autorskie i prawa pokrewne wyróżnia kategorię „praw pokrewnych”, przysługującą względem wskazanych rodzajów dzieł. Prawa te wyróżniają się od praw autorskich w szczególności specyficznym zakresem i rodzajami przysługujących twórcy praw osobistych i majątkowych.
Zakres przedmiotowy praw pokrewnych obejmuje:
- prawa do artystycznych wykonań – każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej, niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia; w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania; ochrona przysługuje przez okres 50 lat od daty ustalenia artystycznego wykonania,
- prawa do fonogramów i wideogramów – fonogramem jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo innych zjawisk akustycznych; wideogramem jest pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych obrazów, z dźwiękiem lub bez, niezależnie od tego, czy stanowi ono utwór audiowizualny; ochrona przysługuje przez okres 50 lat od daty ustalenia fonogramu lub wideogramu,
- prawa do nadań programów – przysługujące organizacji radiowej lub telewizyjnej wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania ze swoich nadań programów w oznaczonym ustawą zakresie; ochrona przysługuje przez okres 50 lat od daty pierwszego nadania,
- prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych; ochrona przysługuje przez okres 30 lat dla wydań naukowych i krytycznych, a 25 lat od pierwszych wydań, liczony od daty publikacji.
Jak chronić własność intelektualną i przemysłową?
Metody wyceny własności intelektualnej (patentów, know-how, technologii itp.)
Od czego zacząć wycenę własności intelektualnej?
Pomagamy w przygotowaniu wycen i analiz, w opracowywaniu wniosków o dofinansowanie unijne oraz pisaniu biznes planów. Przeprowadzamy również audyt możliwości dotacyjnych. Zapoznaj się z naszą ofertą i skontaktuj w celu ustalenia szczegółów współpracy: tel.: +48 783 366 476, e-mail: poczta@resulto.pl