Istnieje wiele definicji pojęcia oszustwa. Jest to zależne od punktu widzenia osoby podejmującej próbę jego zdefiniowania. Jedna z najbardziej ogólnych definicji to: „Oszustwo jest rozmyślnym działaniem, podejmowanym w celu zapewnienia sobie nieuczciwych lub bezprawnych korzyści”. Istotę oszustw finansowych, ich przyczyny oraz przedmiot oszustw finansowych, opisaliśmy w poprzednim artykule. W niniejszym artykule przedstawimy przykłady oszustw finansowych na wielką skalę. Przykładami takich oszustw, są oszustwa wielkich, amerykańskich firm WorldCom Inc. oraz Enron Corp.
Oszustwa finansowe wielkich firm
WorldCom
Amerykańska firma telekomunikacyjna (telekom) WorldCom była drugim, co do wielkości telekomem w USA oraz największym na świecie operatorem ruchu w sieci internetowej. Akcje firmy na giełdzie wyceniano na 60 USD za sztukę, a rynkową wartość szacowano na kwotę 120 mld USD. Pierwsze problemy WorldCom pojawiły się w drugiej połowie lat 90, gdy zaciągnięte zostały przez jednostkę ogromne pożyczki z przeznaczeniem na inwestycje w rynku usług internetowych. Przedsięwzięcia te okazały się nietrafne i nieopłacalne. Firma poniosła klęskę na poziomie inwestycji, a kredyty pozostały do spłaty. Próbując „ratować” przedsiębiorstwo dokonano niewłaściwych księgowań, w celu „upiększenia” wyniku finansowego. Zwykłe wydatki w wielkości ponad 3,8 mld USD zaksięgowano, jako inwestycje kapitałowe, co spowodowało ukrycie przed akcjonariuszami i bankami straty. WorldCom był, w świetle tak przedstawionych dokumentów, spółką dochodową. Informacja o oszustwie wypłynęła na światło dzienne w chwili, gdy firma prowadziła negocjacje z bankiem o uruchomienie linii kredytowej o wartości 5 mld USD.
Bank wycofał się z rozmów, a telekom pozostał bez środków niezbędnych do prowadzenia działalności i do spłaty swoich długów. Akcje WorldCom drastycznie spadły i na dwa dni przed złożeniem wniosku o upadłość, można było je kupić po 9 centów. Rynkowa wartość firmy spadła do 400 mln USD. We wniosku o upadłość wykorzystano 11 rozdział amerykańskiego kodeksu spółek i ogłoszenie upadłości zagwarantowało ochronę przed wierzycielami na czas gruntownej restrukturyzacji. Miały być podjęte kroki w celu ustabilizowania firmy, uporządkowania planów i pozyskanie środków na dalszą działalność. Działalność bieżąca jednostki prowadzona była normalnie. WorldCom mógł ubiegać się o uzyskanie kredytu pod warunkiem złożenia wniosku o upadłość i restrukturyzację.
W tym przypadku agresywna księgowość doprowadziła do największej w dziejach amerykańskiej gospodarki upadłości, ale jeszcze z możliwością „podniesienia” firmy na nogi. Takiej możliwości nie miał kolejny amerykański gigant Enron, którego upadłość jest zaliczana również do jednej z największych.
Enron
W dniu 2 grudnia 2001 roku amerykański koncern energetyczny Enron ogłosił upadłość. Był to duży wstrząs zarówno dla gospodarki amerykańskiej, jak i światowej. Giełdowa wartość jednostki szacowana była na poziomie 80 mld USD. Działalność koncernu nie ograniczała się tylko do dostarczania prądu, gazu, czy ropy. Swoje pieniądze angażował w bardzo ryzykowne działania, jak handel metalami, drewnem, czy papiery wartościowe, jakimi są derywaty (zakłady dotyczące wahań cen surowców, walut lub stopy procentowej), których obrót ze względu na poziom ryzyka zachodzi zazwyczaj poza giełdą. Enron, jako koncern energetyczny, był zwolniony od obowiązku zabezpieczania takich transakcji i od publikowania ich wyników. Spekulacyjna działalność firmy przyniosła ogromne straty. Zarząd, w celu ratowania sytuacji, rozmyślnie utworzył 33 przedsiębiorstwa partnerskie. Przy tak rozbudowanej strukturze, rozpisanie straty Enronu w przedsiębiorstwach partnerskich pomogło ukryć powstałe straty i sztucznie powiększyło aktywa firmy. W grę włączyły się również firmy na Kajmanach o niepewnym pochodzeniu.
Ówczesny dyrektor Enronu zrozumiawszy, iż firma „tonie”, z powodów rodzinnych ustąpił ze stanowiska, sprzedając również swoje akcje. Sprzedaży dokonało także 600 najwyższych menedżerów. Pozostali pracownicy koncernu, w świetle umów, nie mogli sprzedać swoich akcji. Nowy dyrektor na miesiąc przed ogłoszeniem straty w wysokości 618 mln USD zachęcał swoich pracowników do zakupienia większej ilości akcji zapewniając, że kolejne miesiące przyniosą wzrost wartości akcji. Na kilka dni przed ogłoszeniem bankructwa zostały wypłacone premie i bonusy w wysokości 100 mln USD menedżerom, które sami sobie je przyznali. Giełda poddała w wątpliwość wiarygodność kredytową Enronu, co spowodowało spadek zainteresowania akcjami firmy. Po ogłoszeniu upadłości wartość akcji spadła z 90 USD, do zaledwie 1 USD. Zniszczeniu uległ majątek firmy w wysokości 70 mld USD ulokowanych w akcjach oraz funduszach emerytalnych pracowników Enronu. Dochodzenie, które było prowadzone po upadku dowiodło, że zarząd firmy nie tylko dopuścił się oszustwa księgowego, ale również w okrutny sposób oszukał swoich pracowników oraz emerytów. W oszustwo zamieszany był również biegły rewident, który przeprowadzał badanie sprawozdań finansowych Enronu. Wydawane opinie oraz raport z badania był bez zastrzeżeń oraz nie wykazywał żadnych nieścisłości oraz nadużyć.
Powyższe przykłady, to bardzo głośne afery, które oparte były na chciwości, obłudzie, kłamstwie i manipulacjach. Historia jednak zna o wiele więcej takich przypadków, na większą i mniejszą skalę. Jak zatem ustrzec się przed takimi działaniami? Najpierw należy zwrócić uwagę na sposoby manipulacji oraz obszary, które są na nie wrażliwe i podatne. Opisujemy to w kolejnym artykule.
Czytaj więcej o sposobach manipulacji finansowych – księgowych.
Źródło: artykuł opracowany (za zgodą autorki) przez Resulto Sp. z o.o. na podstawie pracy dyplomowej mgr Anny Jagodzińskiej „ROZSZERZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KSIĘGOWEGO METODĄ NA OGRANICZENIE OSZUSTW FINANSOWO – KSIĘGOWYCH”.
Pomagamy w podejmowaniu racjonalnych decyzji inwestycyjnych, opracowujemy biznes plany, wnioski dotacyjne oraz przeprowadzamy audyt możliwości dotacyjnych. Zapytaj o naszą ofertę: tel.: +48 783 366 476, e-mail: poczta@resulto.pl
Wszelkie prawa do artykułu posiada Resulto Sp. z o.o. Kopiowanie i wykorzystanie fragmentów tekstu dozwolone jedynie pod warunkiem podania źródła.