Analiza SPACE jest zintegrowaną metodą określania pozycji strategicznej przedsiębiorstwa, której zaletą jest to, że pozwala na wyznaczenie skutecznej strategii konkurowania w oparciu o zdefiniowane kryteria uwzględniające wewnętrzne i zewnętrzne czynniki wpływające na konkurowanie w sektorze. Analizy dokonane na potrzeby określenia pozycji strategicznej przedsiębiorstwa oraz wnioski z nich płynące zwykle zostają wykorzystane do opracowania lub aktualizacji strategii firmy.

 

 

Analiza SPACE

Analiza SPACE została opracowana przez A. J. Rowe’a, R. O. Masona oraz K. E. Dickela. Sformułowali oni oryginalne podejście do analizy otoczenia i sytuacji firmy, które opisali i zbadali z punktu widzenia czterech podstawowych kryteriów:

 

• dwóch dotyczących konkretnej firmy:
  • siła finansowa firmy
  • zdolność konkurencyjnej firmy
• dwóch ujmujących jej otoczenie:
  • siła sektora, w którym dana firma działa
  • stabilność sektora.

 

SPACE to jedna z metod badania ogólnej zdolności rozwojowej firmy. Ułatwia ona podejmowanie decyzji dotyczących dywersyfikacji działalności firmy i ocenę poszczególnych jej domen. Tok postępowania w tej metodzie można podzielić na cztery etapy:

 

• Wyznaczenie czterech wymiarów przestrzeni, w której identyfikuje się pozycję firmy, jak i charakteryzujących je determinant
• Narysowanie układu współrzędnych, którego półosie (+x, -x, +y, -y stanowią odpowiednio: siłę sektora – IS, przewagę konkurencyjną – CA, potencjał finansowy – FS, stabilność otoczenia ES)
• Skwantyfikowanie wymiarów i determinant
• Określenie pozycji strategicznej firmy.

 

Formułowanie kryteriów oceny powinno uwzględniać specyfikę przedsiębiorstwa, jej zadania i nabyte umiejętności w wytwarzaniu oraz przyjęte wartości. Z tego też względu nie formułuje się w literaturze przedmiotu uniwersalnych rozwiązań w tym zakresie. Na rysunku nr 1 przedstawiono przykładowe kryteria oceny dla zmiennych w metodzie SPACE.

 

Jak napisać biznes plan?

.

Determinanty wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych:

 

Wymiary zewnętrzne	Wymiary wewnętrzne
Siła sektora (IS – ang. industry strength)

• potencjał wzrostu popytu
• potencjał zysku
• stabilność finansowa
• technologiczne know-how (możliwość opanowania)
• kapitałochłonność
• intensywność wzrostu kapitału
• łatwość wejścia na rynek
• produktywność. wykorzystanie mocy.

Potencjał finansowy (FS – ang. financial strength)

• zwrot z inwestycji
• leverage
• płynność finansowa
• kapitał obrotowy
• przepływy pieniężne
• łatwość zmiany rynku
• ryzyko branżowe.

Stabilność otoczenia (ES – ang. environmental stability)

• zmiany w technologii
• stopa inflacji
• zmienność popytu
• różnice cen pomiędzy konkurentami
• bariery wejścia na rynek
• intensywność działania konkurencji
• elastyczność popytowa cen.

Przewaga konkurencyjna (CA – ang. competitive advantage)

• udział w rynku
• jakość wyrobów
• cykl życia wyrobów
• lojalność klientów
• wykorzystanie potencjału wytwórczego
• technologiczne know-how
• nadzór nad dostawcami i systemem dystrybucji.

Źródło: na podstawie A. Stabryła 2000, s.362-363 oraz T. Gołębiowski 2001, s.356

 

Układ współrzędnych jest budowany następująco:

• oś rzędnych (Y) po stronie dodatniej (góra) – FS, a ujemnej ES
• oś odciętych (X) po stronie dodatniej (prawa) – IS, a ujemnej CA.

 

Ćwiartki wykresu reprezentują:

• pierwsza (x+, y+) – strategię agresywną
• druga (x-, y+) – strategię konserwatywną
• trzecia (x-, y-) strategię defensywną
• czwarta (x+, y-) – strategię konkurencyjną.

 

Intensywność wymiarów szacuje się według umownej sześcio-punktowej skali, przy czym dla (IS) i (FS) wartość 1 stanowi ocenę najniższą, a 6 – najwyższą, natomiast dla (CA) i (ES) -6 jest oceną najniższą, a (-1) – najwyższą.

Aby uwzględnić siłę wpływu zmiennych można wprowadzić wagi (rangi) dla poszczególnych zmiennych i wówczas ocena ważona będzie iloczynem oceny punktowej i rangi przypisanej danej zmiennej. Zakłada się przy tym, że suma wszystkich wag dla jednego wymiaru wynosi 1, a całkowity wskaźnik dla danego wymiaru równa się sumie ocen ważonych każdej zmiennej.

 

Wartość współrzędnych oblicza się jako przeciętną wartość (średnią) dla sumy punktów wymiarów wspólnych dla danej osi.

 

x = f(IS) + f(CA); y = f(FS) + f(ES)

 

• gdzie przykładowo f(IS) = SUMA(fi(IS))/i (pozostałe współrzędne obliczane według analogicznych wzorów).

 

Wyznaczony punkt P o współrzędnych (x, y) pokazuje pozycję strategiczną firmy, zgodnie z którą możemy dobrać właściwą dla danego obiektu strategię.

 

W metodzie SPACE zakłada się, że słaba pozycja konkurencyjna firmy może być rekompensowana dużą atrakcyjnością branży i odwrotnie, działanie w schyłkowej branży może być rekompensowane wysoką pozycją konkurencyjną w sektorze. Podobnie, silne finanse firmy, pozwalają dość swobodnie działać nawet w warunkach wysokiej zmienności otoczenia, a stabilne otoczenie nie wymaga dużych zasobów finansowych. W zależności od lokalizacji punktu „P” w polu macierzy zaleca się przyjęcie odpowiedniej strategii (por. rys. 1):

 

• strategia agresywna
• strategia konkurencyjna
• strategia zachowawcza
• strategia defensywna.

 

Zgodnie z założeniem tej metody siłę sektora usytuowano w kontrpozycji z przewagą konkurencyjną. Niska pozycja konkurencyjna firmy może, więc być rekompensowana atrakcyjnością branży, w której działa firma i odwrotnie – działanie w nieatrakcyjnej, schyłkowej branży może być rekompensowane wysoką pozycją konkurencyjną w sektorze. Podobnie silne finanse firmy, stanowią podstawowy zasób strategiczny, pozwalają swobodnie działać w warunkach wysokiej turbulencji otoczenia, a stabilne otoczenie nie wymaga aż tak dużych zasobów finansowych. Jest to szczególnie istotne z tego powodu, że identyfikacja strategicznych problemów przedsiębiorstwa za pomocą metody SPACE jest zazwyczaj dokonywana z punktu widzenia dwóch celów analitycznych:

 

⇒ Znajdź odpowiednią dotacje dla siebie i firmy (tabelka) ⇐

.

Rysunek nr 1

Macierz SPACE

Źródło: H. Rowe, R. Manson, K. Dickel, op. Cit. S. 155 – za T. Gołębiowski 2001, s.356

 

• konieczność stwierdzenia czy dotychczasowa strategia przedsiębiorstwa, w świetle przeprowadzonej analizy strategicznej, wymaga zmian, czy też nie są one niezbędne,
• podjęcie decyzji, jakich zmian należy dokonać i jest to konsekwencja podjęcia decyzji o potrzebie reorganizacji strategii przedsiębiorstwa.

 

Zatem z punktu widzenia budowy przewagi konkurencyjnej firmy na rynku metoda SPACE i uzyskane za jej pomocą informacje stanowią dla firmy kierunki wyznaczenia właściwej trajektorii strategicznej przedsiębiorstwa.

 

Przykładowe zastosowanie metody SPACE

Czytaj więcej o podstawowych funkcjach zarządzania.

Czytaj więcej o sposobie opracowywania strategii.

Czytaj więcej o pisaniu wniosków dotacyjnych i aktualnych naborach.

.

Pomagamy w podejmowaniu racjonalnych decyzji inwestycyjnych i w opracowaniu wniosków dotacyjnych. Zapytaj o naszą ofertę: tel.: +48 783 366 476, e-mail: poczta@resulto.pl

Wszelkie prawa do artykułu posiada Resulto Sp. z o.o. Kopiowanie i wykorzystanie fragmentów tekstu dozwolone jedynie pod warunkiem podania źródła.

.

Literatura wykorzystana w artykule:

1. Drążek Z., Niemczynowicz B., Zarządzanie strategiczne przedsiębiorstwem, PWE, Warszawa 2003,
2. Gołębiowski T., Zarządzanie Strategiczne, Difin, Warszawa 2001,
3. Jajuga K., Inwestycje Finansowe, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, 1998,
4. Jajuga T., Słoński T., Finanse Spółek – długoterminowe decyzje inwestycyjne i finansowe, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, 1998,
5. Kłeczek K., Kowal. W, Woźniczka J „Strategiczne planowanie marketingowe” PWE Warszawa 1996,
6. Lynch R., Corporate strategy, Pearson Education Limited, Essen in England, 2006,
7. Maister David H., Zarządzanie firmą usług profesjonalnych, Helion, Gliwice 2006,
8. Materiały z zajęć MBA na WSB w Poznaniu,
9. Metoda SPACE: , 2007-12-29,
10. Ostasiewicz W., Statystyczne Metody Analizy Danych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, 1999,
11. Piotrowska M., Finanse Spółek – krótkoterminowe decyzje finansowe, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, 1998,
12. Porady M. Jabłoński, A. Jabłoński, PW – Konsulting OTTIMA plus S.J.: , 2007-12-29
13. Porter M., Strategia Konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne S.A., Warszawa 1996,
14. Stabryła A., Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, PWN, Warszawa 2000.